Cooling Havens
Η Αθήνα συγκαταλέγεται πλέον ανάμεσα στις πιο ευάλωτες ευρωπαϊκές πόλεις απέναντι στην κλιματική κρίση. Σύμφωνα με έκθεση της Moody’s (2023),είναι η πόλη με τον υψηλότερο κίνδυνο από καύσωνα και ξηρασία, ενώ κατά τη διάρκεια του καύσωνα «Κλέων» (Ιούλιος 2023) η θερμοκρασία έφτασε στους 45 °C, επιβεβαιώνοντας ότι τα ακραία φαινόμενα γίνονται ολοένα πιο συχνά και πιο έντονα.
Ως απάντηση σε αυτές τις προκλήσεις, το έργο Cooling Havens φέρνει πίσω το “νερό” και το “πράσινο” στην πόλη με λύσεις βασισμένες στη φύση και στην αξιοποίηση του νερού, μεταμορφώνοντας έξι δημόσιους χώρους της Αθήνας σε σημεία δροσισμού και συμμετοχής. Οι παρεμβάσεις περιλαμβάνουν τη δημιουργία μονάδας ανάκτησης νερούμε σκοπό την άρδευση, την εγκατάσταση συστήματος συλλογής και αξιοποίησης βρόχινου νερού για ψύξη, άρδευση και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, κήπους βροχής και φυσικά κανάλια που διηθούν το νερό και εμπλουτίζουν το έδαφος, καθώς και υποδομές περιβαλλοντικής παρακολούθησης μέσω «έξυπνων» αισθητήρων IoT. Όλα τα σημεία ενσωματώνουν μπλε και πράσινες υποδομές και συμβάλλουν στη μείωση της ζέστης που παγιδεύεται στις πόλεις λόγω της πυκνής δόμησης, στον μετριασμό των κινδύνων από έντονες βροχές και πλημμύρες και συνολικά στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των γειτονιών.Όλες οι λύσεις προκύπτουν από ανοικτό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό και διαδικασίες συν-σχεδιασμού με τους πολίτες, δίνοντας σε κάθε γειτονιά τη δυνατότητα να διαμορφώσει το δικό της σημείο δροσιάς. Οι εγκαταστάσεις που θα δημιουργηθούν εκτείνονται σε περισσότερα από 8.000 m² νέων μπλε και πράσινων υποδομών, σχεδιασμένων να μειώσουν τη τοπική θερμοκρασία ως 5 °Cτις ημέρες καύσωνα, και να συγκρατούν τοπικά πάνω από 70 % του βρόχινου νερού κατά τη διάρκεια έντονων βροχοπτώσεων.
Παράλληλα, κάθε Σημείο Δροσισμού εξοπλίζεται με «έξυπνους» αισθητήρες IoT περιβαλλοντικής παρακολούθησης, που μετρούν μεταξύ άλλων τη θερμοκρασία, την υγρασία και την κατανάλωση του νερού στις νέες εγκαταστάσεις συλλογής και αξιοποίησης νερού. Τα δεδομένα θα μεταδίδονται σε πραγματικό χρόνο σε Πύλη Ανοικτών Δεδομένων του έργου, μια πλατφόρμα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης προσβάσιμη σε όλους, ενισχύοντας τη διαφάνεια, τη συμμετοχή των πολιτών και τη λήψη αποφάσεων και χάραξης πολίτικής βασισμένη σε στοιχεία για τη βιώσιμη διαχείριση του νερού και του αστικού περιβάλλοντος.
Το δίκτυο των Σημείων Δροσισμού εκτείνεται σε έξι κομβικές περιοχές της πόλης, από τα Ιλίσια έως τα Άνω Πατήσια, καλύπτοντας διαφορετικούς τύπους αστικού περιβάλλοντος — πάρκα, πλατείες και χώρους πρασίνου που μεταμορφώνονται σε τοπικά κέντρα δροσιάς και αναψυχής, μάθησης και περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης.
Οι παρεμβάσεις υλοποιούνται στις εξής περιοχές της Αθήνας:
- Πάρκο Ιλισίων, Ιλίσια
- Χώρος πρασίνου Αγ. Λαύρας (Σταθμός ΗΣΑΠ), Α. Πατήσια
- Πλατεία Λακωνίας, Αμπελόκηποι
- Πλατεία Ράμνες, Κολωνός/ Μεταξουργείο
- Πάρκο Αγ. Nικολάου Πευκακίων, Νεάπολη Εξαρχείων
- Φωκίωνος Νέγρη, Κυψέλη
Πέρα από τις φυσικές υποδομές, το έργο πλαισιώνεται από ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα συμμετοχής, εκπαίδευσης και δημιουργικότητας, που ενεργοποιεί τους πολίτες και καλλιεργεί μία κουλτούρα υπεύθυνης χρήσης του νερού σε κάθε γειτονιά. Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν:
- Συναντήσεις Διαβούλευσης Πολιτών: Περισσότερα από 10 εργαστήρια συν-σχεδιασμού στις περιοχές παρέμβασης, με στόχο τη συμμετοχή συλλόγων και κατοίκων στην διαμόρφωση των παρεμβάσεων.
- Σχολή Νερού της Αθήνας & Ψηφιακό Εργαστήριο Αφηγήσεων: Εκπαιδευτικά μονοπάτια και βιωματικά εργαστήρια αφήγησης ιστοριών γύρω από το νερό.
- Πρόγραμμα Πράσινων Θέσεων Εργασίας & Κατάρτισης Στελεχών Δήμου: Εκπαίδευση40 ατόμων από ευάλωτες κοινωνικές ομάδες στη συντήρηση υποδομών βασισμένων στο νερό και το πράσινο, καθώς και 25 δημοτικών υπαλλήλων με στόχο την ανάπτυξη δεξιοτήτων ανθεκτικού σχεδιασμού και βιώσιμης διαχείρισης υδάτων.
- Καλλιτεχνικές Εγκαταστάσεις και Δρώμενα: Δημόσιες καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις και δράσεις που λειτουργούν ως υπαίθριο εκπαιδευτικό κέντρο και χώρο έμπνευσης γύρω από το νερό και την κυκλική οικονομία. Αξιοποιώντας τα δεδομένα που συλλέγονται από τα σημεία παρέμβασης, μέσα από οπτικοποιήσεις και αφηγήσεις, τα μετατρέπουν σε ζωντανές εμπειρίες μάθησης και τέχνης.
Με αυτόν τον τρόπο, το Cooling Havens συνδυάζει την τεχνική καινοτομία με την κοινωνική συμμετοχή, διαμορφώνοντας μια νέα σχέση των πολιτών με το νερό. Δημιουργεί παραδείγματα βιώσιμου και ανθεκτικού αστικού σχεδιασμού που καλλιεργούν κουλτούρα υπεύθυνης χρήσης του νερού, ενισχύουν την ανθεκτικότητα των γειτονιών και εμπνέουν άλλες πόλεις να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Αθήνας.
